Asese laŵa'ö ba Danö Niha, "Na so walukhasa, ba so wabalisa". Lö si fabö'ö wabalisa ba danö tanö bö'ö misa. No oi fagölö. Fabalisa no sambua wefao ma fa'owulo si no tebato, me oi latörö lalara zamösana. Fefu zauri ba danö, he niha, urifö, utundru'u ma sinumbua, samuza ma'ökhö so khöra wabalisa. So dombua ngawalö wabalisa molo'ö inötönia. So wabalisa si tenga si'ogötö'ö, eluahania fabalisa si lö ara ma zui sara, ba so göi wabalisa si'ogötö'ö, ya'ia na lö sa'ae tola falukha mangawuli.

Fabalisa si tenga si'ogötö'ö bulö'ö

Tenga saoha wabalisa ba gotalua niha. Afökhö wabalisa ba gotalua wongambatösa, fahuwusa, fabanuasa, ba yamendrua manö fabalisa sara. Fabalisa si tenga si'ogötö'ö, eluahania samuza ma'ökhö miföna mutötöna wa tola zui falukha. Asese alua da'a ba wabalisa zifahuwu, fabalisa dalifusö simöi mangalui fa'auri ba danö rato, fabalisa ndraono khö zatuania börö wangalui fa'atua-tua yefo nasi, fabalisa börö möi nihalö, ba tanö bö'önia.

Fabalisa eluahania so zofanö ba so niröi.

Ba ginötö si no numalö so lailö si tehöngö ba Danö Niha, si lö aetu la anunösi na so wabalisa, "Ba hiza na fabali mburu'u" nifa'anö Al. Harefa.

Ba hiza na fabali mburu'u,
ba na faröi wune hawu,
fabali fa'ero hulu,
faröi fabe haru-haru.

Mangona fao daŵa hörö,
fangona soroi ba dödö,
ba dödöra agafökhö,
hewae lö la'oroma'ö.

Ref:
Mofanö tenga ni'odödögö,
faröi tenga si fa'udu,
ha me fabö'ö lala wofanö,
orudu ba dödö.

Manö nafaröi zifahuwu,
na faröi zi sara tödö,
ba sauli itörö tödö,
wefaora si no numalö.

Mangona fao daŵa hörö,
fangona soroi ba dödö,
ba dödöra agafökhö,
hewae lö la'oroma'ö.

Ibe'e duma-duma wabalisa lailö da'a, fabalisa si tenga ni'odödögö, ba so sa'atö wanötöna wa falukha ba ginötö si so föna.

Fabalisa ba zi sambua inötö, no tenga sibai fa'afökhö ba niha si fabali ba ginötö iada'a, na meföna ba si fabali sabata ma zui si fabali sagötö tanö, no fagölö fa'afökhö, hiza so zanguma'ö, "aröu ba hörö, ahatö ba dödö", simane ma'ökhö, he si so ba mbanua saröu sibai, ba no tola falukha ba zi mamö'i hörö mangoguna'ö HP (smartphone ).

Fabalisa si'ogötö'ö bulö'ö

Hiza, fefu zauri laröi gulidanö me hulö zikoli ira, samuza inötö ba mangawuli ira ba nahiania hezo la'otarai, ba lö sangila inötö da'ö nifotöi fa'amate. Da'e wabalisa si'ogötö'ö lö sa'ae tola falukha. Fabalisa börö wa'amate simane niwa'ögu nomege moroi yaŵa lö sangila inötö da'ö satua ama ina fabali ia ba ndraononia simanö göi iraono fabali ia khö zatua bakhö ndra talifusönia, simanö göi zifaronga, simanö göi zifahuwu, fa'amate lö ifaigi wa'atua, wa'awuyu, iraono, sibohou ebua, satua, nabaginötö si no tetatugöi khönia samösa lö sitola wanaha.

Börö zimanö ya'ita mangera-ngera wa lö tola lö'ö itörö ita nifotöi Fabalisa, hadia zitobali ni'o halöŵö göi göda gasa-gasa lö tohare gönötö da'ö khöda zamösana.Falua Wa'omasi ba nawö, böi angai esuanö, alui lala wa'auri noso ni'oheu ba sohonogöi hezo nahia öfuli'ö. Faudu ba da'e niŵa'ö Frans Bate'e bakha ba zinunö Alai nawögu niha safökhö tödö khögu: böi mangai esuanö.

Fabalisa börö hada bulö'ö

So wabalisa bö'ö salua börö me no isawö goi-goi samösa niha. Itaria abönö na larakö ia, na lafatörö khönia ogauta, ma zui na ibu'a faoma uli gana'a olola mbawi btn. Bahiza itaria göi lö tola ibu'a hunuma andre, irege tetibo'ö ia moroi ba ngenoli nono wobanuasa bakha ba mbalö huku hada. Lö sa'ae fegeronia ba ngenoli gö, lö lala zumange, lö sa'e tetötöi ia. Da'e nifotöi fabalisa börö hada.[1]

Umbu bulö'ö

  1. Nuraini, R (31 Agustus 2019)."Aturan Adat Nias Potret Kebijaksanaan Manusia Langit" Infopublik.Id, mufaigi me 5 Maret 2021