Harita, andre sambua fanötöi ba zinanö suwua ba Danö Niha ya'ia da'ö sinumbua nitanö ba naha gowi, ba kabu. Töinia harita (Li Indonesia Kacang). Harita andre, ba no ara la'ila ba danö niha, irege no'oi la'ila hewisa wananö ya'ia. Harita göi, sambua mado si so ba danö niha.[1]

Kabu harita (Kacang Panjang)

Ngawalö Harita bulö'ö

  • Harita ndrawa (Li Indonesia kacang hijau). Fa'auri harita andre ba danö niha nitanö. Lala wananö ya'ia, tenga simane ba mbanua danö tanö bö'ö misa, na ba danö niha, ha nifazaewe ba kabu. Ba hiza nano auri ia, ba la'ofösi dania mbörönia, ena'ö atabö, ba meföna melönasa ni söndra wangatabö nihaogö ba fabiri, ba ono niha na oföna lafake nawu moroi ba ndraha geu ma bulu lehu sino oköli nitunu, irege faruka ira tanö saitö ba no töra moroi ba wangatabö ya'i da'ö. Harita ndrawa aefa latanö ia, ba tölu waŵa aefa da'ö tola labasi (Li Indonesia panen) mbuania.
  • Harita (Li Indonesia Kacang Panjang), harita fa'atumbunia sanana ba sito'ölö lafalua ba danö niha, la fohare-hare, irege bua nia andrö ba tola sökhi. Harita da'a buania labali'ö sayu.
  • Harita danö (Li Indonesia kacang tanah) harita sauri fabö'ö maifu moroi ba harita ndrawa. Na harita ndrawa, ba auri ia, motöla ba so ndraha-ndraha, ba da'ö dania tumbu mbowo ba numalö tobali bua. Na harita danö andre, ba mo wa'a, mo töla, ba wa'ania bada'ö dania so mbua nia. Harita da'a na ta osisi'ö i'otaria ŵa'a, daha ma töla, ba bulunia, oya zitola famahaö ba khöda, simane ŵa'ania : ŵa'ania tola möi bakha ba danö irugi lima wulu ofeta lima wulu a lima seti wa'abakha. Daha, so öfa faraha, ba faraha nia fabö'ö-bö'ö irugi öfa ngawalö göi ia. Aefa ndraha, ba so mbulu. Bulu harita da'a ba so öfa ngaörö ba bulu nia andrö, si so yaŵa ebolo, ba sahatö ba danö ide-ide.[2]

Fangoguna'ö harita andre bulö'ö

  • Harita ndrawa, ba nano labasi, ba buania tola labali'ö bubu la farukha ia faoma fakhe. Ba na ba li (Indonesia lakaoni bubur kacang hijau). Iada'a tenga ha tobali bubu, no oya zo faliaro hareta ndrawa andre la bali'ö ia tauge, lö latohugö wananö ya'ia, ba lewiö da'ö ya'i zitobali löndru sawuyu (Li Indonesia tauge) ba tola labali'ö sayu.
  • Na harita danö ba no oya göi zitola la haogö moroi ba harita da'a, sino to'ölö la'ila niha ofeta iada'a ya'ia sa'ae nifotöi gasa gore. Ba tenga hada'ö so göi ni rino sito'ölö ha asoi nibe'e lö mamake fangami tanöbö'ö, ha idanö ni'ukhugö, ba li Indonesia lamane, kacang rebus. Harita da'a no'oya guna nia ba wa'auri niha ba guli danö.

Harita ba gamaedola bulö'ö

Harita no sambua zinanö nihalö niha ba ngawa-ngawalö soi ba gulidanö tobali amaedola me lamane, "Böi hulö harita, olifu ia gulinia". Na no oköli ba hunö harita aefa ia moroi ba gulinia, si no tobali nahiania sandrohu wa'ebuania. Lahalö duma-duma niha zalua simane, ba labali'ö tobali maedo-maedo si möi mene-mene ba niha solifu ia börötania.[3]

Umbu bulö'ö

  1. Lase, Apolonius (2011). Kamus Li Niha : Nias-Indonesia. Jakarta: Penerbit Buku Kompas. ISBN 978-979-709-541-3. OCLC 748941828.
  2. "Monograf Balitkabi No. 13","MORFOLOGI DAN PERTUMBUHAN KACANG TANAH Trustinah Balai Penelitian Tanaman Aneka Kacang dan Umbi"
  3. "STEMI Pemuda","BAGAI KACANG LUPA KULITNYA"