Kelera ya'ia da'ö sambua döi mai-mai ma botoŵa, si no ara la'ila iraono, bola-bola side-ide nihaogö moroi ba zörömi. Ba li Indonesia fanötöi gelera andre ya'ia da'ö; kelereng ma sifagölö ba wehede gundu da'a ba wetaro ba li (Betawi), so göi zanötöi ya'ia faoma; keneker ba li (Jawa), kaléci ba (Sunda), guli ba li (Melayu) nihaogö moroi ba danö la'uri ma tanah liat, marmer mazui moroi ba zörömi soguna ba wamaisa ndraono. Fa'ebuania oya ngawalö simane; ½ inci (1,25 cm), da'a fa'ebua sito'ölö. Kelera andre, asese labali'ö ia botoŵa ni'irö'ö ma koleksi, sitobali fanörötödö ba fa'adöni dödö zokhö ya'ia moroi ba la'a-la'a soya, so zimane dumi, ba tanöbö'önia.

Kelera ni'ehao danga niha, moroi ba Afrika Barat.

Omböila bulö'ö

 
Iraono ba danö India moroi ba Tamil Nadu, famai kelera.

Mesir kuno bulö'ö

Ba ndröfi si 3000 SM, kelera tehaogö moroi ba gara faoma tanö la'uri. Kelera sabölö atua ma fondrege si'oföna fangehaogö ni'irö'ö ba The British Museum si so ba mbanua London ba ndröfi si 2000-1700 SM. Kelera da'ö la söndra ba Kreta ba nahia Minoan of Petsofa.[1]

Romawi bulö'ö

Ba ginötö Romawi, famaisa kelera no mozawili ba danö sebolo. Hiza no labali'ö ia mai-mai ni fatandri ba festival Saturnalia, nifalua ba ginötö wanörötödö fa'atumbu Yesu ma Natal. Meluo da'ö ero samösa niha la'ohe hunö zinanö sitobali fangali gelera sitobali tandra wahuwusa.

Abad 12 bulö'ö

I'otarai abad si-12, ba Prancis, kelera latötöi faoma fogaoni; bille, na lafo'eluaha ya'ia da'ö bola side-ide, fabö'ö göi ba Belanda latötöi faoma knikkers. Ba danö Inggris so wamalala fanötöi ya'ia da'ö marbles. Marbles andre lakaoni ba gelera ni'ehao moroi ba marmer ni fa'aso moroi ba Jerman. Hiza, ara fatua lö inötö da'ö, iraono ba danö Inggris no to'ölö la tötöi gelera andre faoma bowls ma knikkers.

Umbu bulö'ö

  1. Ferrara, Silvia (2012). Cypro-Minoan Inscriptions: Volume 1: Analysis. New York: Oxford University Press. hlm. 118. ISBN 0199607575.