Li Niha

Li Niha no li ni'oguna'ö niha si so ba Danö Niha faoma hulo-hulo si fasui

Li Niha ya'ia da'ö no sambua li ni'oguna'ö niha si toröi ba Danö Niha ba ba hulo-hulo si fasui khönia. So ambö töra fitu ngaotu ribu niha sangoguna'ö Li Niha.[1]

Gambara ngawalö li ni'oguna'ö niha ba danö Sumatra. Kode ISO 639-3 li Niha ya'ia da'ö nia

Ngafu Li Niha bulö'ö

Molo'ö Lea Brown so tölu ngafu Li Niha[2] nifotöi "dialek" ba li Indonesia:

Lafotöi "dialek" fefu ngawalö li andre me no fahatö sibai ira. Lö aröu sibai wa'afabö'öra simane ba gotalua zi dombua li si fabö'ö, ba hiza ha ba wa'afabö'ö ngawua wehede ni'oguna'ö, si mane na laŵaö saekhula ba li raya, ba laŵaö banio ba li otalua ba ba li yöu. Molo'ö Nothofer arakhagö 80% fagölö fefu ngawa li andrö.[3]

Heŵa'ae simanö abölö muzawili li yöu ba Danö Niha, börö me no la'oguna'ö li yöu andre ira falito Protestan ba woraka Zura Ni'amoni'ö, irege muzawili ia ba zi sagörö Tanö Niha.[4]

Famoligö ba fanura bulö'ö

Ba li Niha so mato ha'uga ngawua li si ha ba Danö Niha so. Duma-dumania famoligö li nisura faoma ö ba ŵ (da'a dombua hurufo nifili Sundermann ba wanura li andrö). Ba hiza li sindruhu si so ha ba Danö Niha ya'ia da'ö kh ba ndr. Tonönö ba da'ö wangulu mböröta ngawua wehede ndrege wetaronia bakha ba huhuo simane ama tobali nama, bagi tobali mbagi, eleŵazi tobali geleŵazi ba tanö bö'önia. Baero zi so ha ba li Niha andre inönö na sa Sundermann wangoguna'ö nifotöi apostrof (tandra ') ba wanandrai hurufo nihöndrögö simane ba wehede bini'ö ma la'a-la'a.

Duma-duma hurufo ba mböröta ngawua wehede sangulu na te'oguna'ö ia bakha ba huhuo bulö'ö

  • a: ama — nama; awa'ai — gawa'ai; ahe — gahe
  • b: bagi — mbagi; bawa — mbawa
  • d: danga — ndranga
  • e: eleŵazi — geleŵazi; eha — geha; ekhe — nekhe
  • f: fondraru — wondraru
  • i: i'a — gi'a; ina — nina
  • k: kara — gara
  • o: ola — nola; owöliŵa — gowöliŵa
  • t: tanö — danö
  • u: uli — guli; uo — nuo

Tandra wombaso bulö'ö

So 16 dandra wombaso ya'ia da'ö:[5]

Tandra Töi Nitöngöni
. niti, titi
: niti-dua, titi dua
, koma
; niti-koma, titi koma
- famakhai
/ oto-naere
() kalo
[] kalo si'u
? fanofu
! fe'ao
" famohu(-wehede)
' fanuyu(-wehede) petik tunggal
' fangadogo(-niheta) apostrof
' famo'abe'eta(-woligö), fo'a'u'ö glotal
-- famaefa/famabali pisah
... nitiniti, titi-titi elipsis

Fehede fangali bulö'ö

Sowuge'e ha ba wehede niha yöu so, soyo ha ba niha raya.[6][6][7]

musindro samösa absolutif genitif ergatif
realis
irrealis
1.sms ya'o / ya'odo / ya'oto ndra'o(do) / ‑do / ndrao(to) -gu u- gu-
2.sms ya'ugö ndra'ugö / ‑ö / ndraugö -u / ‑mö ö- gö-
3.sms ya'ia ia / ya -nia i- ya-
1.oya ya'ita ita -da ta- da-
1.oya ya'aga ndra'aga / ‑ga -ma ma- ga-
2.oya ya'ami ami / -mi -mi mi- gi-
3.oya ya'ira ira -ra la- ndra-

1. = niha si oföna

2. = niha si dua

3. = niha si tölu

sms = samösa

oya = töra samösa

Umbu bulö'ö

  1. Ethnologue, Nias.
  2. Brown, Lea (2001). Grammar of Nias Selatan (PhD Thesis). University of Sidney: Department of Linguistics. nga'örö 7 ((Li Inggris)))
  3. Nothofer, Bernd (1986). "The Barrier island languages in the Austronesian language family". Bakha ba Paul Geraghty; Lois Carrington; Stephen A. Wurm (eds.). FOCAL II: Papers from the Fourth International Conference on Austronesian Linguistics. Canberra: Research School of Pacific and Asian Studies, Australian National University. nga'örö. 89–107. doi:10.15144/PL-C94.87. ((Li Inggris))
  4. Brown, Lea (2001). Grammar of Nias Selatan (PhD Thesis). University of Sidney: Department of Linguistics. nga'örö 8 ((Li Inggris))
  5. Harefa, Yas (2002). Tata Bahasa Daerah Nias (Amakhoita Li Nono-Niha), nga'örö si 4.
  6. 6,0 6,1 Brown, Lea (1997). "Nominal Mutation in Nias". In Odé, Cecilia; Wim Stokhof (eds.). Proceedings of the Seventh International Conference on Austronesian Linguistics. Amsterdam: Rodopi. ISBN 90-420-0253-0.
  7. Sundermann, Heinrich (1913). Niassische Sprachlehre (in German). 's-Gravenhage: Martinus Nijhoff. nga'örö 40–45, 65–66.