Pemilihan umum (la'adogo'ö faoma fanötöi; Pemilu) ya'ia da'ö ba wamili niha so salahini niha mbanua sodadao ba badan legislatif faoma presiden ba wakil presiden nifili niha mbanua moroi ba partai so tundreheni.[1][2] Pemilu sambua fakake ni'oguna'ö ba wame'e li samösa niha si no tobönö döfi ma si no so hak wamili ba wo tatugöi haniha zedöna nifarou dödönia ba wamaigi samatörö ba zi lima fakhe miföna. Oya ngawalö nifalua ndra niha same'e inötönia ma si no mamasura'ö töinia tobali so salahini niha mbanua ba wa'atobali anggota legislatif ba hegöi samatörö kafalo negara. Da'a alua ba negara si no mamahaega ma si no mame'e demokrasi fetaro tanöföna, eluahania fotatugöi ya'ira sodadao ba wamareta, tenga fa'omasi zi samösa niha, zi sambua orodua, hiza no fahasara dödö fefu niha mbanua same'e hak wamili ya'ira samatoro, hiza da'a lafaehagö ba niha mbanua mangoguna'ö ofanöŵa foliti.[3]

Ba wamalua Pemilu andre, ero lima fakhe simane si no latatugöi ba goi-goi. Ya'ira samili ba Pemilu da'a lakaoni ia faoma fanötöi; konstituen, ba niha si no fao ba wamasura'ö töira ba wamatörö ba zi lima fakhe miföna, ba lafaehagö ngawalö zedöna lafalua ba gotalua niha mbanua, ngawalö wamahatö nifaehagöra, ba na no dania modadao ira, hatö sa'a lafasugi niha mbanua fefu ngawalö zi no lazazi. Oi oya zi lö alua, ba so göi zame'e tödönia ba zi no lazazi, da'a mangawuli ba zi zamösana niha si no manema fodadao ba legislatif ba wamaigi hadia manö zoguna ba nono mbanua ba zi sagörö Indonesia, irege ba ginötö lima fakhe monönö wa'asökhi ngawalö lala wa'auri niha mbanua. [4]. Fama'emara zazi ba niha mbanua ma Kampanye lafalua ia molo'ö inötö si no latatugöi famareta, sito'ölönia ahatö ba ginötö wame'e hak suara.[5].

Na no awai pemilu, ba molombase ma'ifu wo mbaloi fangerai suara niha mbanua[6]. Ya'ira simöna ba Pemilu andre, latatugöi molo'ö goi-goi si no la'etu'ö famareta ba awena dania lafa'ema ba niha mbanua, haniha zi nomu'etu'ö sodadao ba wamatörö ba zi lima fakhe fönada, he sodadao ba gurusi presiden ba wakil presiden, ba simanö göi ya'ira sodadao ba gurusi legislatif ma DPR, DPD, DPRD Propinsi, DPRD Kota. Awena sa'ae dania Presiden si no tefili, ba i'alui zanolo ya'ia ba wamatörö ya'ia da'ö ya'ira sodadao ba kementerian-kementerian.[7].

Samili bulö'ö

Molo'ö goi-goi si so bakha ba UU No.7 pasal 348-350 tahun 2017, samili ya'ia da'ö ya'ira soi Indonesia ma Warga Negara Indonesia ma na la'adogo'ö lamane; WNI si no felewitufakhe döfinia, he si lö mongambatö ma zui si no mongambatö.[8]

Ba Pemilu andre, ya'ira si no so hak ba wamili so tölu gangolifa (kategori), ya'ia da'ö; pemilih tetap, pemilih tambahan faoma pemilih khusus. Angolifa da'a tefalua me döfi si 2019 ba no tobali ia goi-goia ma standar pemilu. Ba da'a tou so wamaehagö sanandrösa ba ngawalö gangolifa da'ö;

Pemilih tetap ya'ia da'ö; fefu nono mbanua si no tesura döi ba KPU ba no latatugöi tobali DPT (daftar pemilih tetap). Samili da'a no la coklit ba fagölösi ba data safuria ira KPU. Sitobali dane-dane wa no tesura döi ba gangolifa DPT ya'ia da'ö so wogaoni ba wamili mangoguna'ö C6.

Pemilih tambahan ya'ia da'ö, ya'ira samili ba zisambua nahia TPS ba börö me no findra nahia nomo irege tenga ba TPS da'ö, ba la findrakö ba TPS si no latatugöi. Molo'ö UU NO.7 pasal 210 Tahun 2017, pemilih tambahan andre, lö tola lö (wajib) ifatunö ia zilö'ö-lö'önia 30 hari fatua lö inötö wamili. Ba ginötö wamili, pemilih tambahan andre, la'ohe zura findra wamili (A5), KTP faoma sura tanöbö naso simane KK, paspor mazui SIM

Pemilih khusus ya'ia da'ö samili si lö hadöi töi ba DPT(Daftar Pemilih Tetap) faoma DPTb (Daftar Pemilih Tambahan). Angolifa zamili da'a tola lalau mamili, hiza i la'ohe data simane KTP faoma sura-sura tanöbö'ö ba la faehagö khöndra panitia ba TPS . Kelompok Penyelenggara Pemungutan Suara (KPPS) labe'e hak suara khö gangolifa zamili da'a, hiza i panitia moguna lafaigi wa'atobönö zura suara ba TPS, ba la'ofönai'ö ua ba zi no sodöi.[9]

Fotatugöi Hawa'oya Gurusi bakha ba Partai Politik bulö'ö

Töi-töi partai (party-list) ba sistem proporsional tebagi 4 ya'ia da'ö:[10]

  • Rata-rata tertinggi/Divisor (Highest avarage)
Metode Penjelasan rumus Rumus
D'Hondt suara sowulo ero partai labagi molo'ö angka serial: 1, 2, 3, 4, 5, 6, ba numalö miyaŵa.  .
Sainte Laguë (asli) suara sowulo ero partai labagi molo'ö angka serial: 1, 3, 5, 7, 9, ba numalö miyaŵa.  .
Sainte Laguë (modifikasi) suara sowulo ero partai labagi molo'ö angka serial: 1.4, 3, 5, 7, 9, ba numalö miyaŵa.   kecuali s=0.
Danish suara sowulo ero partai labagi molo'ö angka serial: 1, 4, 7, 10, 13, ba numalö miyaŵa.  .
Huntington–Hill suara sowulo ero partai labagi molo'ö akar angka serial: 2, 6, 12, 20, 30 ba numalö miyaŵa.   dimana s≠0.
Nitöngöni (Keterangan):
  • V ya'ia da'ö angorudua suara sah partai politik/individual.
  • s ya'ia da'ö hawa'oya gurusi ma Fa'oya kursi molo'ö bilangan cacah baero nifaehagö bada'ö (kecuali keterangan tersebut).
  1. Na angorudua wa'oya zombagi ba posisi numero sara moroi ba partai tanötou ma bawah faoma numero dua moroi ba partai salaŵa ma tanöbö'ö, hiza tehalö moroi ba hawa'oya suara sabölö oya ma tanö yaŵa (teratas). Fefu wangerai, la bulat kö tanö tou, simane 2,3 da'a la'erai 2, (semua metode hitungan pembulatan bawah).
  2. Na so zitöra sambua gurusi ba so dombua ma töra partai sangokhögö suara sifagölö, ba lafalua khöra:
    1. Na fetaro wombagi ba nahia zifagölö, tehalö moroi ba partai soya suara.
    2. Na fetaro wombagi ba nahia zifabö'ö, tehalö moroi ba partai si so ba wangerai fombagi fatua lö mubagi ia (yang berada perhitungan pembagian yang sebelumnya).
  • Suara soya sitöra/Kuota (Largest remainder)
Metode Rumus
Hare  
Droop  
Imperiali  
Hagenbach-Bischoff  
  1. Na fa'oya zitöra suara fagölö-gölö wa'oyania, hiza lahalö moroi ba zebua moroi yaŵa ma sabölö oya. Fefu wangerai la'osara'ö pembulatan bawah.
  2. Na so zitöra gurusa sambua moroi ba zi dombua ma töra partai, fa'oya suara fagölö-gölö, ba tefalua khöra:
    1. Na fetaro wombagi ba nahia zifagölö, tehalö moroi ba partai soya suara.
    2. Na fetaro wombagi ba nahia zifabö'ö, tehalö moroi ba partai si so ba wangerai fombagi fatua lö mubagi ia (yang berada perhitungan pembagian yang sebelumnya).
  • Metode tanöbö'ö
Metode Rumus
Hare-Niemeyer  

Na fa'oya suara fagölö-gölö, lahalö moroi ba zebua moroi tanöyaŵa, ba hiza fangerai pembulatan atas.

Duma-duma wurugö Pemilu simane si so ba da'a tou;

Nilai Mayoritas faoma Minoritas bulö'ö

Fa'oya Gurusi DPR sodadao ba parlemen Fa'oya Gurusi DPR sanandrösa ba hak wamawu'a Konstitusi ma UUD Status
x > 50% x ≥ 67% Mayoritas multak
x > 50% 50% < x ≥ 67% Mayoritas sito'ölö
x ≤ 50%
dgn posisi 1
x ≤ 50% Mayoritas koalisi
x ≤ 50% x ≤ 50% Minoritas

Nitöngöni: x ya'ia da'ö; fa'oya gurusi ba DPR nisöndra dozi partai.

Tanpa batas ambang parlemen (Parliamentary Threshold) bulö'ö

Pembagi (Divisor) bulö'ö

Duma-dumania tobönö tobagi 2 ya'ia da'ö bagia 1 faoma 2.

# Partai Fa'oya suara % D'Hondt Sainte Laguë (asli) Sainte Laguë (modifikasi) Danish Huntington–Hill Hare-Niemeyer
Bagi 1 Bagi 2 Fa'oya kursi % Bagi 1 Bagi 3 Fa'oya kursi % Bagi 1.4 Bagi 3 Fa'oya kursi % Bagi 1 Bagi 4 Fa'oya kursi % Bagi akar 2 Bagi akar 6 Fa'oya kursi % Fa'oya kursi %
1 Partai A 50 27.03 50* 25* 2 25 50* 16* 2 25 35* 16* 2 25 50* 12* 2 25 5* 2.8* 2 25 3 37.5
2 Partai B 38 20.54 38* 19* 2 25 38* 12* 2 25 27* 12* 2 25 38* 9* 2 25 4.3* 2.4* 2 25 2 25
3 Partai C 29 15.68 29* 14* 2 25 29* 9* 2 25 20* 9* 2 25 29* 7 1 12.5 3.7* 2 1 12.5 1 12.5
4 Partai D 24 12.97 24* 12 1 12.5 24* 8 1 12.5 17* 8 1 12.5 24* 6 1 12.5 3.4* 2 1 12.5 1 12.5
5 Partai E 13 7.03 13* 6 1 12.5 13* 4 1 12.5 9* 4 1 12.5 13* 3 1 12.5 2.4* 1.4 1 12.5 1 12.5
6 Partai F 8 4.32 8 4 0 0 8 2 0 0 5 2 0 0 8* 2 1 12.5 2* 1 1 12.5 0 0
7 Partai G 5 2.71 5 2 0 0 5 1 0 0 3 1 0 0 5 1 0 0 1.4 0 0 0 0 0
8 Partai H 3 1.62 3 1 0 0 3 1 0 0 2 1 0 0 3 0 0 0 1.4 0 0 0 0 0
9 Partai I 3 1.62 3 1 0 0 3 1 0 0 2 1 0 0 3 0 0 0 1.4 0 0 0 0 0
10 Partai J 2 1.08 2 1 0 0 2 0 0 0 0 0 0 0 2 0 0 0 1 0 0 0 0 0
Fa'oya suara sah 175 94.6
Fa'oya suara si lö sah 5 2.7
Fa'oya suara si lö mamili 5 2.7
Fa'oya suara zamili 185 100

Fangombakha:

  • Fa'oya gurusi si no latatugöi (molo'ö goi-goi moroi ba KPU) ya'ia da'ö; 8.
  • * = Da'a lö tola lö'ö fagölö ira wenaeta wa'oya suara dari terbesar sampai terkecil.

Kuota (Quota) bulö'ö

# Partai Fa'oya suara % Hare Droop Imperiali Hagenbach-Bischoff
Tahap I (100% BPP) Pembulatan Sisa suara Peringkat sisa suara Total kursi % Tahap I (100% BPP) Pembulatan Sisa suara Peringkat sisa suara Total kursi % Tahap I (100% BPP) Pembulatan Sisa suara Peringkat sisa suara Total kursi % Tahap I (100% BPP) Pembulatan Sisa suara Peringkat sisa suara Total kursi %
1 Partai A 50 27.03 2.38 2 29 1 3 37.5 2.5 2 30 1 3 37.5 2.94 2 33 1 3 37.5 2.63 2 31 1 3 37.5
2 Partai B 38 20.54 1.8 1 17 1 2 25 1.9 1 18 1 2 25 2.23 2 21 1 3 37.5 2 2 19 1 3 37.5
3 Partai C 29 15.68 1.38 1 8 0 1 12.5 1.45 1 9 0 1 12.5 1.7 1 12 0 1 12.5 1.52 1 10 0 1 12.5
4 Partai D 24 12.97 1.14 1 5 0 1 12.5 1.2 1 4 0 1 12.5 1.41 1 7 0 1 12.5 1.26 1 5 0 1 12.5
5 Partai E 13 7.03 0.61 0 13 1 1 12.5 0.65 0 13 1 1 12.5 0.76 0 13 0 0 0 0.68 0 13 0 0 0
6 Partai F 8 4.32 0.38 0 8 0 0 0 0.4 0 8 0 0 0 0.47 0 8 0 0 0 0.42 0 8 0 0 0
7 Partai G 5 2.71 0.23 0 5 0 0 0 0.25 0 5 0 0 0 0.29 0 5 0 0 0 0.26 0 5 0 0 0
8 Partai H 3 1.62 0.14 0 3 0 0 0 0.15 0 3 0 0 0 0.17 0 3 0 0 0 0.15 0 3 0 0 0
9 Partai I 3 1.62 0.14 0 3 0 0 0 0.15 0 3 0 0 0 0.17 0 3 0 0 0 0.15 0 3 0 0 0
10 Partai J 2 1.08 0.09 0 2 0 0 0 0.1 0 2 0 0 0 0.11 0 2 0 0 0 0.1 0 2 0 0 0
Fa'oya suara sah 175 94.6 5 3 8 100 5 3 8 100 6 2 8 100 6 2 8 100
Fa'oya suara si lö sah 5 2.7
Fa'oya suara si lö mamili 5 2.7
Fa'oya suara zamili 185 100


Sura andre awena börö zura nasa. Moguna munönö ba mubönökhi nösinia.
Wikipedia no halöŵö nifalului zato.
Tolo Wikipedia ba wanohugö wanura ya'ia, na so khöu onönöta nösi. Saohagölö.

Umbu bulö'ö

  1. ""Election (political science)," Encyclopedia Britanica Online". Mufaigi me 18 Agustus 2009. 
  2. Robert, Henry M.; et al. (2011). Robert's Rules of Order Newly Revised (edisi ke-11th). Philadelphia, PA: Da Capo Press. hlm. 438–446. ISBN 978-0-306-82020-5. 
  3. Arifin, Anwar. Pencitraan dalam politik, (Jakarta: pustaka Indonesia, 2006) hal.39
  4. https://law.uii.ac.id/blog/2018/12/04/kampanye-pemilu-dan-janji-politik-oleh-jamaludin-ghofur-s-h-m-h/
  5. https://jdih.kpu.go.id/data/data_pkpu/PKPU%2023%20THN%202018.pdf
  6. https://nasional.kompas.com/read/2019/04/17/14014881/ini-alur-penghitungan-suara-dari-tps-hingga-ke-tingkat-nasional?page=all
  7. https://batamkota.bawaslu.go.id/?p=188
  8. Putra, Dwi (2019). Buku Saku Saksi Peserta Pemilu Tahun 2019. Jakarta Psuat: Badan Pengawas Pemilihan Umum Republik Indonesia. hlm. 1. 
  9. Putra, Dwi (2019). Buku Saku Saksi Peserta Pemilu Tahun 2019. Jakarta: BAWASLU RI. hlm. 1–3. 
  10. "Salinan arsip" (PDF). Arsip moroi versi asli (PDF) irugi 2012-12-24. Mufaigi me 2013-11-21.