Sifabö'ö ba gotalua wamulö'ö "Astronomi"

Konten dihapus Konten ditambahkan
i Anugrahgori moved page Astöronomi to Waöwaö Ndröfi
Tidak ada ringkasan suntingan
Khoi-khoi 1
[[Berkas:Carina Nebula.jpg|thumb|Nebula Karina]]
'''AstöronomiWaöwaö ndröfi''' ma '''Asitöronomi''' ya’ia da’ö sambua fangila simanandrösaamakhoita sandrösa ba zi sagörö gulidanöbanua yaŵa. Elemu da’a mo'amakhoita ba hadia ia si so ba mbanua siyawasiyaŵa simane flane[[falane]], [[Baŵa|bawa]], [[döfi]], [[gala’asi]] ba göi rahu-rahu sebua moroi ba zi sagörö ulidanö. NdraManofunofu ndra sangila astöronomiwaöwaö manofundröfi tenga ba ha hewisa wosöndra hadia ia si so ‘baero da’ö’, ba göi hana wa mbanua simanö ba mo’amuata simanö, faoma [[gaya]] sopengaruhisamazökhi amuata ba göi [[radiasi]] ba gulidanö. Sangila astöronomiLa'a'u'ö göi lacobandra sangila la’aluifenöndra mbörötaböröta, evolusi, si so föna, ba göi afuriata guli danö ba fefu zi sotoröi bakhakhö nia.
 
AstöronomiBörö abölöme oyaaröu motölitigotalua langsung,ngawalö nifaigira moroi ba nahia laboratorium. Na sangila Fisika ma Kimiadanö, tolatebai lalalau tatugöinifacoba'a kondisiba benda ni’amatira. Lö simanö Asötronomi. Börö wa aröu gotalua benda ni amati, ha tola la faigi manö benda[[Laboratorium|''laboratorium'']]. Aefa lafaigi, awena dania lafazökhi [[teori]]. Aefa da’ö, lafuli lalau zui famareso hadia atulö teori da’ö.
 
== Sangila Astöronomiwaöwaö ndröfi ==
Ndrawa [[Heleni]] sangi'ila me luo föna simane '''Eratotene''' faoma '''Aristarkhu''' la’oguna’ö wa’abölöfangi'ilara fangilaba Geometri[[geometri]] ba wosu’a uli danö. '''Kölaudi Fotolomeu''' ba mbuku nia ''[[Almagest]]'' ifatunö [[teori geosentris]]. I’ombrakha’ö wa ulidanö andre berpusatmofusö ba Bumi[[Dadanö]]. TeoriFaduhu da’adödö sato lafaresayoiniba teori da’a irugi ba ndröfiotu si 16 bafaoma 17. Awena dania so [[teori heliosentris]] ni’odöniagö '''[[Nikola Koförniku''']] faoma [[Galileo Galilei]]'''Galileo Galilei.''' I’otarai da’ö, Astöronomitobali tobaliwaöwaö ndröfi sambua elemu sangoguna’ö [[lala ilmiah]].
 
=== Sambua Luo ===
So dombua bendangaŵalö banuaba mbanua yaŵa sabölö ta’ila, sabölö oroma ba duduma höröda, ya’ia da’ö [[luo]] ba bawa[[Wp/niaBaŵa|mbaŵa]]. Luo no tobali fusö [[Tata Surya]]. Sindruhu nia, Luo no sambua dõfi[[döfi]] nifutari [[Dadanö]]. Te’oguna’ö energiŵa'abölö haga Luoluo ba halöwö niha ba Dadanödanö, i’otarai siklusfa'alua fo’idanötanidanö irugi fotosintesis[[fondrino gö ba zinanö sowuge’e]].
[[Berkas:The Sun by the Atmospheric Imaging Assembly of NASA's Solar Dynamics Observatory - 20100819.jpg|thumb|Luo; gambara nihalö NASA]]
So dombua benda banua sabölö ta’ila, ya’ia da’ö luo ba bawa. Luo no tobali fusö Tata Surya. Sindruhu nia, Luo no sambua dõfi nifutari Dadanö. Te’oguna’ö energi haga Luo ba halöwö ba Dadanö, i’otarai siklus fo’idanöta irugi fotosintesis zinanö sowuge’e.
 
Tumbu Luoluo ba zi hulö wongi ba aekhu ba zi tanö owi. Moroi ba famaigi niha, la’oguna’ö Luoluo tobali fonandro inötö, bongi ma ma'ökhö.
 
=== Sambua BawaBaŵa ===
Oroma mohagakhöda Bawahaga mbaŵa ba zibongizi bongi börö itemame i'oroma'ö haga Luonitema nia moroi ba ipantulköluo ba Dadanödanöda. Fa'oromania oroma nia tergantungtetatugöi ba nahia Luoluo, Dadanödadanö, ba Mbawambaŵa da’ö samösa. Fa’atobali fa’oroma nia lafotöi Fa’atobali[[Fase Fasembaŵa]]. Da’a alua ero'ero 29,5 bongi.
 
Susura :
 
No oya hede-hede nifazökhigu ba wo’alui eluaha nia ba Li Niha. Ya’ia da’ö :
 
Astöronomi = astronomi
 
Flane = planet
 
Gala’asi = galaksi
 
Dadanö = Bumi
 
Ndröfiotu = abad
 
[[Kategori:Waöwaö ndröfi]]