Thailand ya'ia da'ö no sambua negara ba Asia Tenggara si so ba gotalua Myanmar ba Thailand. Lala wamareta ni'o'ö ba Thailand lafotoi monarki-konstitusional, börö me so khönia samösa razo, ba hiza famatörö razo si lö tola lö'ö molo'ö nifotöi konstitusi, ya'ia da'ö sambua dokumen si tobali dane-dane fefu wamatörö ba zi sambua negara. Ibukotania ya'ia da'ö Bangkok. Sowanua khönia töra-töra niha Thai ba li resmi ni'oguna'ö li Thai göi. Ba negara andre ato niha si fao ba agama Budha. Thailand, si no latatugöi ya'ia da'ö; sambua öri ma lamane; Kerajaan Thailand nibaso faoma fanötöi; Rātcha-āṇāchạk Thai, Rāja-ādnyācạkra Thai; mazui (Prathēt Thai, Pradēsa Thai), Muang Thai, faoma Mueang Thai (labaso: "meng-thai", fagölö ira simane ba versi Inggrisnya, eluahania; "Negeri Thai"), sifaola ba Negara Laos, Kamboja di timur, Malaysia ba Teluk Siam fetaro tanö raya, simanö göi Myanmar faoma Laut Andaman ba gaekhula. Öri Thai dahulu tehöngö wogaoni ya'ia faoma fanötöi; Siam ofeta ngaluo si 11 Mei 1949. Ngawua wehede; "Thai" (ไทย) fagölö ira; "kebebasan" ba wehede bahasa Thai, hiza tola göi mufo'eluaha ia sifakhai ba suku Thai, irege töi Siam andre ato nasa zangoguna'ö ya'ia ya'ira niha Thailand simane Tionghoa ba Amerika, sanaro'o ba Thailand ba hiza lö ato sibai ira.

Kingdom of Thailand

-
Bendera Thailand
Bendera
{{{coat_alt}}}
Emblem
Lagu nasionalเพลงชาติไทย
"Thai National Anthem"Templat:Parabr

Lagu kerajaanสรรเสริญพระบารมี
"Sansoen Phra Barami"Templat:Parabr
Lokasi  Thailand  (green)

– di Asia  (grey)
– di ASEAN  (grey)

Ibu kota
Bangkok
13°45′N 100°29′E / 13.750°N 100.483°E / 13.750; 100.483
Official language
and national language
Thai[1]
Spoken languagesThai, Isan, Lanna, Dambro, Karen, Pattani Malay, Bangkok Malay, Teochew, Hokkien
Ngawa etnik
Agama
(2023)[2]
DemonimThai
FamatöröUnitary parliamentary constitutional monarchy
• Monarch
Vajiralongkorn
(Rama X)
Srettha Thavisin
LegislatifNational Assembly
Senate
House of Representatives
Formation
1238–1448
1351–1767
1767–1782
6 April 1782
24 June 1932
6 April 2017
Fa'ebolo
 - Total
513,120 km2 (198,117 sq mi) (50th)
 - Perairan (%)
0.4 (2,230 kmTemplat:Smallsup)
Sowanua
 - Perkiraan 2022
Templat:IncreaseNeutral 69,648,117[3] (20th)
 - Sensus Penduduk 2010
64,785,909[4] (21st)
132,1/km2 (342,1/sq mi) (88th)
PDB (KKB)2023
 - Total
Increase $1.591 trillion[5] (23rd)
Increase $22,675[5] (74th)
PDB (nominal)2023
 - Total
Increase $574.231 billion[5] (27th)
Increase $8,181[5] (85th)
Gini (2021) 35.1[6]
sedang
IPM (2021) 0.800[7]
sangat tinggi · 66th
Hua gefeThai baht (฿)
(THB)
Zona ginötöICT
(UTC+7)
Format tanggaldd/mm/yyyy (BE)
Lala kemudileft
Kode telepon+66
Kode ISO 3166TH
Domain

Ya'ira niha Thailand andre, sitohare moroi ba Yunnan Tiongkok numalö ba Asia Tenggara ba zingaotu fakhe fa'ara. Sitobali lohe-lohe si'oföna sibai ba duria da'a ya'ia da'ö; ba wa'atoföfö ya'ira nifotöi niha Siam si tesöndra ba gowe ba abad si-12 ba wetaro kuil Khmer Angkor Wat ba Kamboja sanötöi soi da'a, hulö soi sifatewu ma "palsu" mazui börö wasuwöta sara ("perang lama"). Tanö da'a no irai ifatörö ira famareta moroi ba India simane Mon, Kekaisaran Khmer, faoma negara-negara Melayu, alua wahulösa ba negara-negara simane Ngoenyang Thailand, Sukhothai, kerajaan Chiang Mai, Lan Na faoma Ayutthaya ba no faoma fatuwu ira khö nawöra. Niha-niha Eropa ofeta ira ba Thailand me abad si-16, tebörötaigö ba misi diplomatik Portugis numalö ba Ayutthaya ba ndröfi si 1511. Abad-abad aefata da'ö, ba wamaigi hewisa wo kuasoi ndra kolonial Eropa sanaro'o ba danö ba IndoTiongkok, hiza tanö Thailand lahalö ira niha Prancis faoma Inggris ösa, ba hiza lö muzaewe sibai. Ba ginötö Razo Rama IV ba dalu ndröfi ba abad si-19, ya'ira niha Thailand no lafarongo wangehao (memodernisasi) negara andre simane negara moroi ba Barat. Da'a zimöi dane-dane wa'alua transisi moroi ba monarki absolut numalö ba monarki konstitusional ba ndröfi si 1932. Ba ba zi 60 fakhe aefata da'ö, alua wamadöni simane kudeta sibohou ba mbaŵa si lima ba ndröfi si 2014.

Thailand andre, no sambua negara samasindro Asosiasi Negara-Negara Asia Tenggara (ASEAN) ba tebai aefa ia moroi ba sekutu utama Amerika Serikat.[8][9] Heŵa'ae so wa'afalali zamatörö ba Negara Thailand andre, si no la'ila niha ya'ia da'ö famatörö si sporadis, sambua fa'abölö ba regional ba Asia Tenggara ba simanö göi ba zi fakhai ba global.[10] Ba wa'atedou wangi'ila niha, Thailand andre sambua negara si dugu manöi moroi ba sisi ekonomi, meluo da'ö numero dua ba Asia Tenggara, ba numero si-20 moroi ba PDB, Thailand lafaogö ba gangolifa negara samanöi ekonomi industri sibohou, simane; manufaktur, pertanian, ba pariwisata.[11][12]

Waö-waö Negara Thailand (Sejarah) bulö'ö

Waö-waö wa'amosindro Negara Thailand andre, te'ila moroi ba nöri Thailand si no manaro'o ba Thailand so ba zi 40.000 fakhe silalö, nifaigi moroi ba gara artefak si'oroi ba Bendungan Batu Tham Lod ba Mae Hong Son. Arakhagö fagölö ira nisöndra ba mbanua bö'ö ba Asia Tenggara, Thailand andre so barö budaya faoma agama moroi ba India, moroi ba nöri Funan, ba abad si'oföna (abad pertama) Masehi faoma öri Khmer.[13] Öri Thailand andre ba mböröta mosindro so'ia barö nöri wamatörö Khmer Empire samati ba agama Hindu, irege ba Negara Thailand no ŵa'a wangi'ila da'a ofeta mane ma'ökhö.

Na budaya India no idugu alö ba Thailand ofeta ma'ökhö, da'a alua börö dvaravati, Sriwijaya, faoma öri Kamboja.[14] EA. Voretzsch farisayo ira wa Buddhisme mangele numalö ba Siam moroi ba danö India ba ginötö si no ara, i'otarai me inötö wamatörö Kaisar India Ashoka moroi ba nöri Maurya irugi ba ginötö milenium si'oföna. Aefa da'ö Thailand so barö budaya dinasti Pallava ba India selatan faoma öri Gupta ba India utara.

Molo'ö George Cœdès, "niha Thailand si'oföna sibai solohe waö-waö nöri India Jauh ba abad si-11, ya'ia da'ö nifotöi möi sawuyu ma nitaha börö wasuwöta ba wasuwöta Suriah", da'a lasöndra bakha ba prasasti Champa, ba hiza ba "abad si-12, daso Wat Angkor" ya'ia da'ö "hulö na sitobali pahlawan "nifa'ele'ö sitobali Sham. Baero da'ö, "bangsa Mongol ba ginötö aefa wondra'u Ta-li ba ngaluo 7 Januari 1253 ba alua wangosara'ö (rekonsiliasi Yunnan) ba ndröfi si 1257, lö fao dödö ba wamasindro negara Thailand side-ide ba wosalahani öri imperialis." Basin Basin ba mböröta tefataro bada'ö suku Mon, no tobali sambua situs Dvaravati ba abad si-7, ba itete öri Khmer ba abad si-11. Waö-waö Yuan mamaehagö wa samösa duta besar moroi ba nöri Sukhothai ba ndröfi si 1282. Ba ndröfi si 1287, so 3 zamatörö ba danö Thailand, ya'ia da'ö; Mangrai, Ngam Muang, faoma Ram Khamhaeng sangahaogö sambua gangorudua nibe'era töi; "aliansi persahabatan yang solid".

Meno irugi inötö awai wamatöri nöri Khmer ba abad si-13, hiza Negara Thailand, tafangamöi ma tefasindro moroi ba ngambatö Tai, Mon, Khmer, Cham faoma ya'ira Etnis Melayu, hulö zimane nisöndra ba gondröita gowe ma situs arkeologi faoma artefak so zawili ba zisagörö tanö Siam. Ba hiza fatua lö abad si-12, Öri Buddhisme Sukhothai no la'ila niha wa hulö sambua negara ia, nibe'era töi Negara Thailand ma Siam si'oföna nifasindro ba ndröfi si 1238.

Öri Sukhothai (Kerajaan Sukhothai) bulö'ö

 
Gambara Buddha ba Wat Mahathat - Taman Bersejarah Sukhothai.

Kota Sukhothai ba mböröta no sambua bagia moroi ba nöri Kerajaan Khmer ofeta döfi si 1238, ya'ia da'ö ba ginötö wamatörö darua zamatörö Suku Thai, Pho Khun Pha Muang faoma Pho Khun Bang Klang Hao, samazaewe angombakhata wa mosindro nöri Thai. Pho Khun Bang Klang Hao tobali razo si'öföna samatörö ba Sukhothai, ba itötöi ia faoma fogaoni; Pho Khun Si Indrathit (mazui Intradit). Waö-waö da'a, notobali fanörötödö fa'amosindro negara Thai modern, heŵa'ae so nöri Thai tanöbö'ö si lö tefaehagö wetaronia simane öri; Lanna, Phayao faoma öri Chiang Saen, nifasindrö ba ginötö sifagölö.

 
Prasasti Raja Ramkhamhaeng.

Sukhothai andre idugu sökhi wolohesi famatörö ono mbanua, ihaogö gangorudua ma aliansi fefu nöri ba ginötö da'ö sifarisayo ba agama Buddha Theravada nibali'ö agama negara nitolo ndra fandrita ma biksu moroi ba Sri Lanka. Famatörö Intradit itohugö ononia sotöi; Pho Khun Ban Muang, ba hiza ba ndröfi si 1278 fao dalifusönia sotöi Pho Khun Ramkhamhaeng. Barö wamatörönia, no la'ila döi razo andre ya'ia da'ö Razo Ramkhamhaeng Agung, Sukhothai no larugi ginötö wa'aya'ia (masa keemasan) oi so wa'atedou ba soi nifatörönia. Ramkhamhaeng andre no la'ila wa samösa niha so adonogö alfabet Thai ma hurufo wanura ba Thailand (Ba ndröfi si 1283, so ma'ifa gara ma gowe nisöndra sangombakha turia andrö, ba hiza no tobali fabu'a-bu'asa ia meluo da'ö (kontroversial) moroi ba gowe Ramkhamhaeng, nisura ba hurufo Thai fondrege atua).

Furugö wa'aya'ia moroi ba nöri Sukhothai andre, ya'ia sa'ae ba wa'ebolo danö nifatörönia, moroi ba Martaban (iada'a banua Myanmar) ofeta ba Luang Prabang (iada'a banua Laos), faoma numalö miraya ba Semenanjung Malaysia ofeta ba Nakhon Si Thammarat (Tambralinga). Eluahania famatörönia ebolo moroi ba wamatörö Thailand modern, heŵa'ae lala wamatörö dozi banua nifatörönia no fabö'ö-bö'ö.

Me no mate Ramkhamhaeng, öri Sukhothai andre idugu alö kuasonia, ba soi sifao khönia lada'i-da'i laheta ira barö wamatörö nöri Sukhotai. Ba ginötö da'ö, Öri Ayutthaya fasai ia ba wamodou'ö wo kuasoi nöri si so ba zifasui ya'ia. Ba hiza Razo Thammaracha II moroi ba Sukhothai ba ndröfi si 1378 itou'ö wamatörönia, ba Sukhothai tobali öri barö mbawa Ayutthaya. Ba ndröfi 1430, Razo Thammaracha IV ifawu'a ibu kota Sukhothai ba Phitsanulok, ba me aefa mate ia ba ndröfi si 1438, fetaro Sukhothai tebulö'ö, hatö sambua provinsi moroi Ayutthaya.

Öri Ayutthaya (Kerajaan Ayutthaya) bulö'ö

 
Akhökhöla Wat Chaiwatthanaram ba Ayutthaya. Ni fasindro ba abad si-17 ba no la tunu ba la rabu ira saradadu Burma (pasukan Burma) ba ndröfi 1767.

Ayodhya, öri ni fatörö sotöi Sri Rama, tokoh bakha ba Ramayana. Ba ndröfi si 1350 Razo Ramathibodi I (Uthong) ifasindro Ayyuthaya ibali'ö ibu kota nöri ba no i suwö dinasti nöri Sukhothai, ya'ia da'ö; 640 km fetaro gatumbukha, ba ndröfi si 1376.

Ba wa'anumalö ginötö, Ayyuthaya andre ifalua halöŵö wamawa baero ba nahiania simane; Tiongkok, India, Jepang, Persia ba so ma'ifu ba negara Eropa. Samatörö Ayyuthaya itehegö zamaha moroi ba Portugis, Spanyol, Belanda, faoma Prancis ba wamasindro nahia ma omo nono mbanua baero göli kota Ayyuthaya. Razo Narai (1656-1688) no ifakhai wa'asökhi khö Razo Louis XIV moroi ba Prancis ba no tesura wa no irai ifa'ohe'ö samösa duta ba Prancis.

Kerajaan Ayutthaya pada masa pemerintahan Narai
Ayutthaya (Siam), c. 1686 M .. CE ..
Raja Narai dan para Jesuit Prancis mengamati gerhana bulan di Lopburi, 1685.
Perwakilan Narai dari Perancis

Me alua wasuwata so duwagö do soya, ba wanga'i fa'akuaso ba gotalua dinasti, öri Ayutthaya no so ia ba wa'aya'ia ba ginötö sambua ni'o'öfa abad si-18. Ba ginötö sisökhi da'ö, kesenian, kesusastraan faoma ngawalö wamahaö so wa'atedou. Fasuwöta salua aefa da'ö, ba wolaŵa udu soroi baero. Ayyuthaya labörötaigö wasuwöta wolaŵa dinasti Nguyen (sikuaso Vietnam Selatan) ba ndröfi si 1715 ba wamadöni fa'akuaso ba mbanua Kamboja.

Heŵa'ae simane da'ö, fasuwöta sebua tesao'ö moroi ba Birma nifatörö Razo Alaungpaya sawena tobali razo aefa isuwö mbanua Suku Shan. Ba ndröfi si 1765 banua Thai isuwö ia dombua gangorudua zaradadu moroi ba Birma, sowulo ba Ayutthaya. Ba wo tenaŵa dombua gangorudua zaradadu da'a, so sambua mbanua nitötöi faoma töi; Bang Rajan. Ayutthaya lö molaŵa ofeta döfi si 1767 me no lafa'u'u ba ginötö sara ma'ifu, irege lala sisökhi, ifaehagö wa sikala ira ba wasuwöta andrö. Ngawalö wa'asökhi seni, perpustakaan-perpustakaan nifönui kesusastraan, faoma nahia wombini'ö ngawalö zura-sura waö-waö soi andre, no onali la tunu, ba hiza löfakhamö, irege banua andre, hatö akhökhöla zi toröi.

Sura andre awena börö zura nasa. Moguna munönö ba mubönökhi nösinia.
Wikipedia no halöŵö nifalului zato.
Tolo Wikipedia ba wanohugö wanura ya'ia, na so khöu onönöta nösi. Saohagölö.

Umbu bulö'ö

  1. "Thailand" Archived 10 Juni 2021 at the Wayback Machine, The World Factbook.
  2. "Global Religion - Religious Beliefs Across the World" (PDF). Ipsos. May 2023. Mufaigi me 23 August 2023. 
  3. Templat:Cite CIA World Factbook
  4. Templat:In lang National Statistics Office, "100th anniversary of population censuses in Thailand: Population and housing census 2010: 11th census of Thailand" Archived 12 Juli 2012 at the Wayback Machine. popcensus.nso.go.th.
  5. 5,0 5,1 5,2 5,3 "World Economic Outlook Database, April 2023". International Monetary Fund. April 2023. Mufaigi me April 22, 2023. 
  6. "Gini Index". World Bank. Arsip moroi versi asli irugi 27 July 2018. Mufaigi me 12 August 2021. 
  7. "Human Development Report 2021/2022" (PDF) (ba li Inggris). United Nations Development Programme. 8 September 2022. Arsip moroi versi asli (PDF) irugi 8 September 2022. Mufaigi me 8 September 2022. 
  8. "American foreign policy. 1950-1955; basic documents". avalon.law.yale.edu. Diarsipkan moroi ba versi asli baŵa 2020-06-09. Mufaigi me 2020-06-09. 
  9. "22 U.S. Code § 2321k - Designation of major non-NATO allies". LII / Legal Information Institute (ba li Inggris). Diarsipkan moroi ba versi asli baŵa 2012-09-17. Mufaigi me 2020-06-09. 
  10. Ping, Jonathan H. (2005). Middle Power Statecraft: Indonesia, Malaysia, and the Asia Pacific (ba li Inggris). Ashgate. ISBN 978-0-7546-4467-5. Diarsipkan moroi ba versi asli baŵa 2023-02-10. Mufaigi me 2020-06-09. 
  11. Thailand and the World Bank Archived 2005-12-16 at the Wayback Machine, World Bank on Thailand country overview.
  12. The Guardian, Country profile: Malaysia Archived 2010-05-23 at the Wayback Machine, 25 April 2009.
  13. "Thailand | Geography, Economy, History, & Facts". Encyclopedia Britannica (ba li Inggris). Diarsipkan moroi ba versi asli baŵa 2015-11-21. Mufaigi me 2020-06-09. 
  14. Thakur, Upendra (1986). Some Aspects of Asian History and Culture (ba li Inggris). Abhinav Publications. ISBN 978-81-7017-207-9. Diarsipkan moroi ba versi asli baŵa 2023-02-10. Mufaigi me 2020-06-09.