Wu Sangui (mubaso wu san-kuei; ba Li Tionghoa 吳三桂) no samösa mbalugu ndra saradadu ba ginötö wamatörö dinasti Ming ba danö Tiongkok. No tehöngö sibai ia börö me no itolo soi Manchu ba wangalani nga'ötö Ming. Me no mamatörö ira, ba i'anemai'ö lafasindro wamatörö sibohou nibe'e töi Dinasti Qing.[1] Ba hiza lö ara me no tefasindro Qing, ibörötaigö Wu wanuwö dinasti si bohou andre, börö me omasi ia mamasindro mangawuli dinasti Ming.[2]

Gambara Wu Sangui

Fa'auri bulö'ö

Tumbu Wu ba ndröfi 1612. Ebua-bua ia ba ngambatö zaradadu (keluarga militer) bakha ba dinasti Ming. Fao ia khö namania ba wanarogö ola danöra ba möfi si fasui. Baero Göli Kara Sebua si tobali ola danö ndra niha Tionghoa ba soi bö'ö, ibörögö mangabölö ba mangebua zaradadu niha Manchu. Asese ladönisi ia ena'ö fao khöra, ba lö irai i'o'ö. Ba zi samuza ma'ökhö, Wu andrö tobali bohalima ba gowuloa zaradadu sanarogö ola danö ba nahia sotöi Töröŵa Shanhai. Ba zi tambai döröŵa andrö so danö niha Manchu sotöi Manchuria.[3] He ŵa'ae ibörögö alö wa'abölö wamatörö kaisaro, lö irai faröi ia moroi ba halöŵö nia.[4]

Fa'adudu dinasti Ming bulö'ö

Ba ndröfi 1644, Beijing, ina negara Tiongkok, aekhu ba danga samarukhu sotöi Li Zicheng. Ifaehagö wa'atesindro dinasti Shun.[4] Ba wamarukhu da'ö, lataha nama Wu andrö ba he göi fo'omonia sotöi Chen Yuanyan. Börö me no i'ila wa lö lala bö'ö sa'ae, ihalö gangetula Wu. Ibali'ö ia sanuturu lala khö zaradadu Manchu ba we'amöi ba danöra. Baero da'ö, abölö aolo dödö Wu khö ndrawa Manchu moroi khö Li, si fasambua soi khönia börö me dawa Manchu andrö ba no latema'ö wamahaö Kohucu sifagölö ba wamatinia. No fabö'ö ba mbua-bua niforoma'ö Li.[5] Moroi ba zi tambai gaekhula Göli Kara Sebua fasui Töröŵa Shanhai tohare saradadu Manchu ba la'iagö danö Tiongkok.[6] Me no aefa lafabalitoyo saradadu Li ba zaradadu Manchu lö laröi danö Tiongkok. Hiza i lafasindro dinasti si bohou sotöi Qing.[1]

Me no aefa tefasindro dinasti da'ö ba la'amualagö lakhömi sebua khö Wu ira niha Manchu ba lafangoŵalu ia göi khö nono-alawe, ono mbalugura. Ifasindro ngawawara zaradadu aŵö famatörönia samösa ba gaekhula raya danö Tiongkok. Ero'ero döfi göi lafa'ema khönia gana'a ba firö soroi ba gödo kaisaro si bohou.[2] Ba zi hauga fakhe aefa da'ö, me no mangahono dinasti Qing, labörögö laheta wa'abölö gamatöröŵa ba he göi saradadu nifatörö Wu. I'andrö Kaisaro Kangxi khö Wu Sangui ena'ö izara-zara wanou'ö tou famataronia khö kaisaro. Lö fatema Wu. Börö da'ö ibörögö ilau ŵamarukhu. Ba gotalua zaradadunia, i'ila wa oya nasa somasi na ifuli tefasindro dinasti Ming. Me 'i'ila da'ö ba tumbu ba dödönia wangoguna'ö ya'ira, imane khöra omasi ia na aheta ndrawa Manchu ba danöra ba ifuli ifasindro dinasti Ming. Mato hadauga ira mbohalima moroi ba dinasti Ming bö'ö lafasindro Famarukhu si Tölu Bohalima (1673-1681). Ba ndröfindröfi si föföna, ba tola ladöni khöra ahatö matonga danö Tiongkok. Hiza i, ba zi lö mutötöna mofökhö abölö-bölö Wu irege mate ia ba ndröfi 1678, lima waŵa me no ifasindro dinasti si bohou "Zhou Sebua". Me no mate ia sa'e ba lahuku mate nononia ono matua sia'a, ba ibunu samösa ia ma'uwunia matua.[4]

Manö-manö Wu bulö'ö

Molo'ö niha ba Tiongkok, ba zi lö arara Wu Sangui andrö no oi "ifamawa" dinasti Tiongkok. So manö-manö Tionghoa sanutunö wa lö sökhi gamuata Wu Sangui, lö fa'asökhi khönia ba dinasti Ming, Shun, faoma Qing.[4] Ba hiza sökhi wanguŵa'öra na latutunö hewisa wa'omasinia khö wo'omonia Chen Yuanyan, irege asese la'oguna'ö ia tobali mene-mene wongambatösa.[7]

Umbu bulö'ö

  1. 1,0 1,1 Li,, Dun J. (1978). Ageless chinese : a history. Macmillan. ISBN 0-02-370550-7. nga'örö 308 ((Li Inggris))
  2. 2,0 2,1 Li (1978). nga'örö 314
  3. "Encyclopaedia Britannica", Shanhaiguan.
  4. 4,0 4,1 4,2 4,3 "China Fetching", Wu Sangui — A Controversial Traitor in the Ancient History of China
  5. Michael, Franz H. (1986). China through the ages : history of a civilization. Boulder: Westview Press. ISBN 0-86531-725-9. nga'örö 160 ((Li Inggris))
  6. Kerr, Gordon (2013). A short history of China : from ancient dynasties to economic powerhouse. Harpenden, Herts: Pocket Essentials. ISBN 978-1-84243-968-5. nga'örö 94 ((Li Inggris))
  7. "SHINE", A beauty who changed history