Gereja Katolik no sambua ba gotalua ha'uga gangowuloa ndra solohi khö Yesu Keriso nifotöi Niha Keriso. Tebörögö ia i'otarai khö ndra nifahaö Yesu samösa. Aefa larugi Roma ya'ira Fetero ba Faulo, i'anema'ö tobali Roma sambua moroi ba tölu nahia sitobali hunö (li Indonesia pusat) wa'anihakeriso ba ginötö da'ö, ya'ia da'ö ba Roma, Antiokhia ba ba Alexandria.[1] Börö me dadaomania so ba kota Roma, andrö göi asese latötöi ia Gereja Katolik Roma. Högö Gereja Katolik lafotöi ia Paus ba Paus fondrege si föföna sibai ya'ia Fetero, nifataro Yesu samösa bakha ba Zura Ni'amoni'ö (Mat 16:13-19).[2] I'otarai 2013 irugi ma'ökhö Paus Fransiskus no tobali fangali Wetero bakha ba Gereja Katolik.

Paus Fransiskus me manörö ia ba Korea, 2014. Tobali ia Paus i'otarai 2013 irugi ma'ökhö.
Mgr. Fransiskus Tuaman Sinaga, uskup Gereja Katolik Keuskupan Sibolga (2021–ma'ökhö)

Ba ndröfi 1054 aboto Gereja tobali dombua, Gereja Katolik ba Gereja Ortodoks börö wamadöni sambua fehede bakha ba teologi nifotöi filioque. Ba ba ginötö tebörögö nifotöi reformasi Protestan ba ndröfi 1517, nidönia'ö Martin Luther,[3][4] aboto zui Gereja tobali Gereja Katolik, Gereja Ortodoks ba Gereja Lutheran. Furi hö oya sa'ae ngawalö gereja samabali ya'ira simane Gereja Kalvinis, Gereja Metodis, Gereja Anglikan, btn. Fefu ira andre to'ölö latötöi Gereja-Gereja Protestan.

Ba ndröfi 2013 so töra 1,2 miliar Niha Keriso si so bakha ba Gereja Katolik.[5]

Faigi göi bulö'ö

Umbu bulö'ö

  1. Furi hö monönö Konstantinopel ba ngaotu ndröfi si-4 awö Yerusalem ba ngaotu ndröfi si-5. Lima mbanua sebua andre (li Indonesia: pusat) tobali dadaoma wa'anihakeriso nifotöi patriarkat (moroi ba li Yunani πατριαρχεῖον, patriarcheîon) ndra rasul: Patriarkat Roma, Patriarkat Antiokhia, Patriarkat Alexandria, Patriarkat Konstatinopel ba Patriarkat Yerusalem.
  2. Fatua lö manahae ia ba zorugo ibali'ö Wetero tobali högö Gereja Yesu, me imane, Fetero ndra'ugö, ba ba dete gowe andrö utaru'ö mbanuagu andrö dania, ba lö lalaŵa ia bawa göli mbanua tou. Ube'e dania khöu wogoe mbanua zorugo andrö, ba na so niböbömö ba guli danö, ba niböbö göi ba zorugo, ba hadia ni'efa'öu ba guli danö, ba ni'efa'ö göi ba zorugo. (faigi Mat 16:13-19).
  3. Me 1517 ifalemba 95 nifotöi "tesis" ba mbawandruhö gereja Wittenberg, Jerman, Martin Luther. Inötö wamalemba "tesis" andre no tobali ngaluo tebörögö nifotöi reformasi Protestan. Bakha ba zi 95 "tesis" andrö ibe'e zöndrania Martin Luther hewisa wamohouni Gereja. Me luo da'ö oya zogoro ita nifalua he ira enoni ba he niha samati bakha ba Gereja. Moroi na lagohi wa'auri fa'alowalangi molo'ö Sura Ni'amoni'ö abölö labe'e ginötöra ba halöŵö fa'a'ulidanö, duma-dumania abölö la'o'awögö zo'okhöta (niha si so kuaso) moroi ba zinumana, abölö lahorigö ginötöra ba politik moroi ba wamalua oroisa Keriso, abölö adöni dödöra ba gefe (nifotöi korupsi) moroi ba wa'atobali enoni niha samati, btn. Ohitö dödö Martin Luther ba mböröta ha ba wamohouni Gereja, bahiza furi hö tobali ia sambua fanenaŵa wamahaö Gereja (li Indonesia protes). Andrö wa aefa da'ö to'ölö latötöi ira fefu Protestan.
  4. Protestant Reformation, mtsu.edu, mufaigi me 09/11/2023 (Li Inggris).
  5. How many Roman Catholics are there in the world?, bbc.co.uk (14/03/2013), mufaigi me 18/04/2023. (Li Inggris)
Sura andre awena börö zura nasa. Moguna munönö ba mubönökhi nösinia.
Wikipedia no halöŵö nifalului zato.
Tolo Wikipedia ba wanohugö wanura ya'ia, na so khöu onönöta nösi. Saohagölö.